Verslag seminar Platform Profielonderwijs 15 november 2023

Hoe werk je aan duurzame innovaties binnen het onderwijs en binnen de profielorganisaties in het bijzonder? Dat was de vraag die centraal stond bij het seminar op 15 november 2023. Het kwam naar duidelijk naar voren bij de twee gastsprekers: Tijana Prokic Breuer (Education Lab) en Suzanne Unck (Impuls Open Leermateriaal). En ook bij de presentaties van Technasium en Havisten Competent. Zo’n 25 voorzitters, projectleiders en coördinatoren van profielorganisaties waren aanwezig.

Nieuwe projectleider
Nico de Jong stelde de nieuwe projectleider van het Platform Profielonderwijs voor: Martijn de Graaff. Hij is freelancer en werkt al voor een aantal profielorganisaties (Vereniging Begaafdheidsprofielscholen, Stichting Het Zelfstandig Gymnasium) en kent uit eerdere rollen een aantal andere profielen, zoals Havisten Competent, Technasium, Jet-Net/Technet en NLT.

Presentaties Havisten Competent en Technasium
De presentatie van Bas Smies, bestuurslid van Havisten Competent, ging in op de ontwikkeling van de HaCo-visitatiecyclus. Uit een evaluatie onder leden bleek dat de oude cyclus als zinvol, maar wel intensief en weinig flexibel werd ervaren. Er was behoefte aan een meer waarderende vorm van visiteren en auditeren, eentje die aansluit bij de ontwikkelbehoefte van de school.

In de nieuwe cyclus wordt de ontwikkelbehoefte van elke school in kaart gebracht, Jaarlijks wordt een school gematcht met een “critical friend” (ander lid) op basis van die ontwikkelbehoefte. Deze scholen komen minimaal een keer per jaar bijeen, en delen vooraf hun ontwikkelagenda. De opbrengsten hiervan worden gedeeld met het bestuur. De audit blijft bestaan, een keer per vijf jaar wordt een school ge-audit.

Carolien de Neeve is netwerkregisseur bij Technasium. Zij vertelde tijdens het seminar over de netwerkvisitatie binnen het profiel gericht op kwaliteitsontwikkeling. De basis van deze netwerkvisitatie is een zelfevaluatie op zes kwaliteitscriteria: de O&O-docent, de werkplaats, O&O-project, curriculum, meesterproef en samenwerking.

Education Lab
Tijana Prokic Breuer is van het Education Lab Netherlands. Dat is een onderzoeksnetwerk dat werkt aan de verbetering van het onderwijs door ervoor te zorgen dat het onderwijsbeleid en de onderwijspraktijk op wetenschappelijk bewijs zijn gebaseerd. Ze maken gebruik van gerandomiseerde impactevaluatie, big data analyse en beleidssimulaties om de kwaliteit en effectiviteit van beleid, programma’s en interventies te verbeteren.

Prokic Breuer begint met te laten zien dat we als Nederland innovatief zijn als het gaat om onderwijs. Sinds 2000 is er een grote stijging als het gaat om nieuwe concepten en profielen. Volgens de OESO is Nederland een van de meest onderwijs-innovatieve landen ter wereld.

Toch zien we allerlei zorgwekkende signalen: dalende kansengelijkheid, basisvaardigheden moeten beter, laaggeletterdheid is een groot probleem in de maatschappij.

Daarom is Education Lab opgericht: er is een groeiende vraag naar wat werkt in het onderwijs(beleid) en hoe we tot duurzame verbetering en innovatie komen. Er is een gebrek aan  gedegen evaluatie van intiatieven in het onderwijs. Er is gebrek aan consensus over de kwaliteit van het onderwijs. En er is gebrekkige kennisdeling en kennisbenutting. Education Lab wil evidence-informed onderwijs en onderwijsbeleid stimuleren voor duurzame verbetering en innovatie van het onderwijs.

Belangrijk is ook in de gaten te houden dat correlatie geen oorzakelijk verband per se is. Het kan zijn dat toeval of andere factoren een rol spelen. Belangrijk bij onderzoek is dus de vraag: wat onderzoek je precies?

Belangrijke randvoorwaarden voor evidence-informed werken: leiderschap, cultuur, vaardigheden, tijd, infrastructuur en geduld.

Opmerkingen na de lezing van spreker en uit de zaal:

• Prokic Breuer geeft aan dat op hun site een toolkit [https://ona.amsterdam/aan-de-slag/] is die kan worden gebruikt. Ook geeft zij daarbij aan om onderzoek niet alleen te doen, het is een vak. Er zijn genoeg wetenschappers in Nederland die ervaring en kennis hebben. Via Education Lab kunnen we je doorverwijzen. Adviesbureaus doen vaak monitoring, wat je wilt is causaliteitsonderzoek.
• Ria Sluiter (Technasium): we zijn gericht op innovatie, die willen we evidence-informed doen. Daarbij het het belangrijk om de oproep voor causaliteitsonderzoek niet te snel te doen, maar ontwikkelingen en innovaties eerst te laten inwerken.
• Prokic Breuer: evidence-based is iets van de lange adem.. maar er is in het onderwijs geen bewustzijn dat er ooit iets causaal moet komen. In het bedrijfsleven hebben ze dat bewustzijn wel: je maakt een prototype, die test je en op basis van de resultaten stel je het prototype bij, dan weer testen, et cetera.
• Constatering: er is heel veel onderzoek over pedagogiek en didactiek dat niet wordt gebruikt. Dat kan een uitdaging voor de lerarenopleiding zijn om dat op te pakken. Nieuwe leraren maken het ambacht zich eigen, maar brengen ook nieuwe zaken in de school.
• Moet een leraar onderzoeker zijn? Nee, de vraag is wel: welke basis moet hij wel hebben als het gaat om bv onderzoek?
• Monitoring: als je niet expliciet maakt wat je doet en waarop je evalueert, evalueer je de verkeerde dingen.
• Marko Otten (Vereniging Begaafdheidsprofielscholen): we hebben een aanloop genomen naar een onderzoek omdat we wilden meten wat de effecten van bepaalde interventies zijn. Het lukte niet om het voor elkaar te krijgen in de scholen. Scholen zijn te druk, het geduld ontbreekt of er zijn andere prioriteiten.
  We zouden als Vereniging zeer geïnteresseerd zijn om op basis van een stappenplan een basis te creëren. Prokic Breuer: motivatie en tijd zijn inderdaad grote problemen.. Daar moet je over nadenken, hoe motiveer je mensen? Als we deze investering niet maken, wordt ons onderwijs niet beter. Docenten die meer willen, verlaten om deze redenen het onderwijs. Zij hebben dit keihard nodig. Het zijn aanjagers van deze manier van werken
• Cultuurprofielscholen: wij krijgen vaak de vraag ‘wat leren leerlingen nou van cultuuronderwijs?’ Maakt dat we nadenken hoe we dit causaal kunnen onderzoeken.
• SHZG: We doen al 2,5 jaar actieonderzoek, daarmee kunnen we verbeteringen aanbrengen.
  Prokic Breuer: supergoede manier om te innoveren. Wat je door actieonderzoek ziet en ontwikkeld, en dan kijken: wat wil ik beter onderzoeken?
• Proefschift Annemarie Neeleman ‘School Autonomy in Practice. School Intervention Decision-Making by Dutch Secondary School Leaders’ —> een van de conclusies: aannames van scholen zijn vaak nergens op gebaseerd.
• Als we alleen doen wat we weten dat werkt, hoe kunnen we dan ooit verbeteren? Als we iets nieuws doen, moeten we daar onderzoek naar doen. Het gaat ons om verantwoorde innovaties.

Impuls Open Leermateriaal
Als laatste kwam Suzanne Unck aan het woord, van Impuls Open Leermateriaal. Bij het vorige seminar kwam dit onderwerp ook ter sprake.

Suzanne Unck had een aantal stellingen, zoals ‘alles moet open zijn’. Reacties:

• Dat zou mooi zijn.
• Het is een plicht, onderwijs wordt gemaakt met maatschappelijk geld.
• NLT: als je alles open zet, hoe zorg je dan voor ontwikkeling, je moet goed kijken hoe je de kwaliteit kunt waarborgen.
• Suzanne: het is inderdaad niet gratis om te ontwikkelen, welke businessmodellen zijn er?
• EVOT: leermateriaal is nog geen curriculum, en curriculum nog geen onderwijs,. In je eigen setting maak je er onderwijs van. Rol profielorganisatie: je kijkt samen hoe je er een kwalitatief geheel van maakt, het is contextafhankelijk. Materiaal delen we, de aanpak is beschermd.
• Leraren zijn geen onderwijsontwikkelaars, per se.
• EVOT: het maakt het voor docenten wel makkelijker om minder afhankelijk te zijn van de uitgevers.